Sławomir Matuszak z Ośrodka Studiów Wschodnich podnosi, że eksport z Unii Europejskiej na Ukrainę koncentruje się głównie na trzech kategoriach: paliwa, pojazdy oraz sprzęt wojskowy, przy czym Polska odgrywa znaczącą rolę w każdej z nich. Analiza ujawnia również, że duże znaczenie ma eksport produktów z branży maszynowej i farmaceutycznej. Szczególnie w przypadku paliw, Polska wyraźnie dominuje, odpowiadając za ponad 35% całkowitego eksportu paliw do Ukrainy przez państwa UE, co przy uwzględnieniu dostaw z litewskiej rafinerii Orlenu, wzrasta do 50%.
Matuszak zauważa także, że w 2023 roku unijny eksport na Ukrainę wzrósł o 29,8%, osiągając wartość 39 miliardów euro, podczas gdy import z Ukrainy zmniejszył się o 17,3%, do 22,9 miliardów euro. Spadek importu wiąże się głównie z niższymi cenami światowymi produktów rolnych i metalurgicznych. Polska utrzymała się jako największy partner handlowy Ukrainy w Unii, zajmując pierwsze miejsce zarówno w eksporcie, jak i imporcie.
Analiza pokazuje również, że embargo na sprzedaż zboża z Ukrainy do pięciu państw Europy Środkowej nie wpłynęło negatywnie na ogólny eksport Ukrainy, co wskazuje na skuteczne poszukiwanie nowych rynków zbytu w UE, zwłaszcza w Hiszpanii.
Największe spadki w imporcie dóbr z Ukrainy zanotowali sąsiedzi Ukrainy oraz Bułgaria, co wynikało z wprowadzenia przez te kraje embarga na część ukraińskiej produkcji rolnej w kwietniu–maju. W tym kontekście, Sławomir Matuszak zwraca uwagę na wagę roli transportu lądowego, szczególnie drogowego, w handlu między Ukrainą a UE, z Polską pełniącą rolę kluczowego kraju tranzytowego.
W kontekście perspektyw na 2024 rok, Matuszak przewiduje, że przy braku poprawy sytuacji gospodarczej na Ukrainie, eksport z UE może utrzymać się na poziomie z 2023 roku, z dominacją paliw, sprzętu wojskowego i pojazdów. Import z Ukrainy będzie zależał od funkcjonowania korytarza czarnomorskiego oraz globalnych cen produktów rolnych i metalurgicznych.
Wreszcie, Matuszak podkreśla, że rosyjska agresja i jednostronne zniesienie przez UE ceł i kontyngentów na ukraińską produkcję znacząco zmieniły strukturę geograficzną handlu Ukrainy, zwiększając udział UE w eksporcie Ukrainy z 41% w 2021 roku do 66% w 2023 roku, co wskazuje na rosnące znaczenie Unii dla Kijowa.